Uitkomsten onderzoek: Inlichtingenpositie van AIVD en MIVD staat onder druk
De Wiv 2017 heeft grote impact (gehad) op de organisatie, de processen en de IT-systemen van de I&V-diensten. Onze hoofdconclusie is dat in het debat over de invoering van de Wiv 2017 en in de voorbereiding op de implementatie van de nieuwe wet onvoldoende aandacht is besteed aan de impact van de Wiv 2017 op de uitvoeringspraktijk van de I&V-diensten. Daarvoor is niet één partij als verantwoordelijke aan te wijzen. Zowel de uitvoerende als de wetgevende macht hebben daarin een rol gespeeld.
Hieronder gaan we op de gevolgen voor de operationele slagkracht en toekomstbestendigheid van de I&V-diensten in en geven we achterliggende verklaringen weer.
Operationele slagkracht en toekomstbestendigheid van de I&V-diensten staan onder druk
- Kabelinterceptie, de belangrijkste nieuwe bevoegdheid voor de I&V-diensten, is ruim 2 jaar na de inwerkingtreding van de wet nog niet gerealiseerd.
- Uit ons onderzoek blijkt dat, naast het uitblijven van de effectiviteitswinst door toepassing van de kabelinterceptie, de effectiviteit van de I&V-diensten ook onder druk staat door effecten van de Wiv 2017 op de operationele slagkracht. De belangrijkste zijn:
a. Nieuwe waarborgen uit de Wiv 2017 beperken de inzet van bepaalde bijzondere bevoegdheden. We zien op dit moment negatieve effecten bij een deel van de operationele teams in hun onderzoek naar nieuwe of verborgen dreigingen, het verkrijgen van strategische posities (ter voorbereiding op toekomstige ontwikkelingen) en (snelheid in) internationale samenwerking.
b. Daarnaast zien we bij operationele teams – om de Wiv 2017 rechtmatig uit te voeren – een toename van administratieve handelingen waardoor minder tijd overblijft voor het uitvoeren van onderzoek in het belang van de nationale veiligheid. Zo vraagt het aanvraagproces van bijzondere bevoegdheden onder de Wiv 2017 meer tijd en capaciteit dan onder de Wiv 2002. Doordat minder onderzoek kan worden gedaan, heeft dit een negatief effect op de inlichtingenpositie van de I&V-diensten. De operationele slagkracht van de I&V-diensten komt tot uiting in de inlichtingenpositie die zij innemen op een bepaald onderzoeksterrein. De administratieve lastenverzwaring ten gevolge van de Wiv 2017 hebben wij in ons onderzoek getracht te kwantificeren (zie kader).
c. De inlichtingenpositie van de I&V-diensten staat daarenboven onder druk omdat de implementatie van de Wiv 2017 is onderschat en nog niet is afgerond. Er is sprake van een lopend en continu proces. Implementatie van de Wiv 2017 vraagt zowel incidentele als structurele capaciteit uit het operationele proces en uit ondersteunende afdelingen, zoals van de IT units en Juridische Zaken van de I&V-diensten. Dit is ten koste gegaan van het ontwikkel- en innovatievermogen. Hierdoor staat naast de operationele slagkracht ook de toekomstbestendigheid van de I&V-diensten onder druk.
(bron: Rekenkamer (pdf))
